CAYMA HAKKININ İSTİSNALARI

1. Giriş

Tüketicinin korunması, çağdaş hukuk sistemlerinin temel amaçlarından biridir. Bu korumanın mesafeli sözleşmeler bakımından en önemli araçlarından biri de cayma hakkıdır. Ancak bu hak, belirli şartlara bağlanmış olup, bazı hallerde kullanılabilirken bazı hallerde hukuken sınırlandırılmıştır. Bu çalışmada, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 9, 10 ve 15. maddeleri birlikte değerlendirilerek cayma hakkının kapsamı, süresi ve istisnaları bütüncül şekilde ele alınacaktır.

2. Tüketicinin Cayma Hakkı (Madde 9)

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nin 9. maddesi, tüketiciye hiçbir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin 14 gün içerisinde sözleşmeden cayma imkânı tanımaktadır.

Buna göre:

• Cayma hakkı süresi, mal teslimine ilişkin sözleşmelerde malın teslim alındığı; hizmet sözleşmelerinde ise sözleşmenin günden itibaren işlemeye başlar.

• Tüketici, sözleşmenin kurulması ile malın teslimi arasındaki süre zarfında da bu haktan yararlanabilir.

Cayma hakkı süresi, bazı özel durumlara göre de değişmektedir:

• Tek siparişte birden çok ürün varsa: Son ürünün teslim tarihi esas alınır.

• Parçalı ürünler varsa: Son parçanın teslimi dikkate alınır.

• Süreklilik arz eden teslimatlar varsa: İlk teslimat tarihi esas alınır.

Ayrıca, taşıyıcıya yapılan teslim, tüketiciye yapılan teslim sayılmaz. Bu hüküm, tüketicinin fiili olarak ürünü teslim almadığı durumlarda süre başlatılmaması bakımından önemlidir.

 

3. Bilgilendirmenin Önemi ve Eksik Bilgilendirme Durumu (Madde 10)

Cayma hakkının sağlıklı işlemesi, tüketicinin bu konuda doğru ve zamanında bilgilendirilmesiyle mümkündür. Yönetmeliğin 10. maddesi, satıcı ve aracı hizmet sağlayıcıyı, cayma hakkı konusunda bilgilendirme yükümlülüğü altına sokmaktadır.

• Tüketici yeterince bilgilendirilmemişse, cayma hakkını kullanmak için 14 günlük süreyle bağlı değildir.

• Bu durumda tüketici lehine genişletilmiş bir koruma sağlanmış ve cayma hakkı, her hâlükârda 1 yıl içinde kullanılabilir.

Ancak cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirmenin bir yıllık süre içinde yapılması halinde, on dört günlük cayma hakkı süresi, bu bilgilendirmenin gereği gibi yapıldığı günden itibaren işlemeye başlar.

4. Cayma Hakkının İstisnaları (Madde 15)

Cayma hakkı, mutlak bir hak değildir. Yönetmeliğin 15. maddesi, tüketicinin bu hakkı kullanamayacağı hallerin çerçevesini çizmektedir. Aşağıda yer alan durumlarda cayma hakkı kullanılamaz:

• Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olan ürünler

• Kişiye özel olarak üretilmiş ürünler

• Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek ürünler

• Sağlık ve hijyen açısından iadesi uygun olmayan ürünler

• Teslimden sonra ayrıştırılması mümkün olmayan karışık ürünler

• Ambalajı açılmış kitap, dijital içerik, yazılım, toner gibi ürünler

• Abonelik dışı süreli yayınlar

• Konaklama, taşıma, etkinlik gibi belirli tarihe bağlı hizmetler

• Online anında sunulan hizmetler ve gayrimaddi mallar

• Cayma süresi dolmadan tüketicinin onayıyla başlayan hizmetler

 2026'dan İtibaren Geçerli Olacak Ek İstisnalar:

1 Ocak 2026 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ek düzenlemelerle birlikte, aşağıdaki sözleşmeler de cayma hakkı dışında kalacaktır:

• Tescili zorunlu araçlar ve insansız hava araçları

• Teslimi yapılmış cep telefonu, tablet, bilgisayar, akıllı saat gibi teknolojik ürünler

• Canlı müzayede ile yapılan satışlar

• Kurulumu satıcı veya yetkili servis tarafından yapılan ürünler

Bu hükümlerin yürürlüğü 2026’ya ertelendiği için, bu tarihe kadar önceki düzenleme uygulanacaktır.

5. Sonuç

Cayma hakkı, tüketici lehine tanınmış önemli bir koruma aracı olmakla birlikte, bu hakkın kapsamı, süresi ve istisnaları yönetmelik hükümleriyle açıkça belirlenmiştir. Öte yandan, bazı mal ve hizmetler bakımından cayma hakkının sınırlanması, hem ticari istikrar hem de özel durumların gerekliliklerinden kaynaklanmaktadır.